Verandering is lastig. Verandering is gedoe. Dat ervaart Leike van Oss elke dag. Leike is organisatie-adviseur, auteur van een aantal boeken over veranderen en organiseren en docente op onze Summerschool Veranderkunde. Ze is gefascineerd door de weerbarstigheid van organiseren en veranderen en de vraag waarom de dingen gaan zoals ze gaan en niet zoals we zouden willen dat ze gaan. Om grote veranderingen met succes door te voeren moet je ze volgens Leike door een systemische bril bekijken. Dat betekent dat je oog hebt voor patronen en systeem en de verstoring die je erin teweegbrengt.
Ik hou niet van verandering. Natuurlijk, het vooruitzicht is altijd mooi. Verhuizen naar een leuke, andere buurt, een mooie nieuwe keuken, eindelijk elke dag bewegen en gezond gaan leven, een nieuwe baan. Allemaal aantrekkelijk. Maar met verandering bezorg je jezelf ook altijd een pak ongemak.
Gedoe en geploeter
Ik ken de weg niet in mijn nieuwe buurt en zoek me suf naar de dichtstbijzijnde glasbak. In de nieuwe keuken staan mijn spullen net op andere plekken, waardoor koken ineens veel trager gaat. Elke dag bewegen is veel moeilijker dan het lijkt en echt leuk is het eigenlijk ook niet. En nee zeggen tegen bier en bitterballen vergt meer karakter dan ik me in mijn veranderwens had bedacht. Die nieuwe baan is fantastisch, maar ik moet nog erg wennen. En het blijkt dat ik wel erg weinig talent voor heb, voor die nieuwe sport waaraan ik begonnen was.
Verandering blijkt altijd moeilijker dan je vooraf dacht. Dat geldt voor mij persoonlijk, maar dat is ook zo in organisaties. In organisaties hebben we daarom verandermanagement. Maar verandermanagament is iets anders dan verandering. Verandering is het gedoe en het geploeter om dingen anders te doen. Verandermanagement is het randvoorwaardelijke proces dat je daarbij helpt. Het helpt je staps- of fasegewijs naar een mooiere en betere toekomst. Verandermanagement is belangrijk, maar het gebeurt regelmatig dat de verandering in de schaduw komt te staan van verandermanagement.
‘Verandering brengt een botsing met zich mee tussen dat wat je hebt en dat waarvan je nog niet weet wat je eraan hebt.’
De systemische bril
De echte verandering ontstaat op het moment dat veranderambitie en werk elkaar raken. Wanneer plannen niet enkel meer op papier bestaan. Wanneer mooie woorden hun beslag krijgen in daden. Wanneer je echt anders moet gaan werken. Dat is verandering. En verandermanagement moet dat proces ondersteunen, inclusief het doorleven van het ongemak en het onvermogen dat er altijd is. Verandering brengt immers een botsing met zich mee tussen dat wat je hebt en dat waarvan je nog niet weet wat je eraan hebt.
Alleen met een systemische bril, met oog voor de patronen die ontstaan zijn, begrip van de moeite die het kost om die te doorbreken en aandacht voor hoe je naar nieuwe patronen gaat, komt verandering echt op gang. Verandering vraagt verandermanagement met aandacht voor zowel het robuust geworden systeem, als de verstoring die je daarin aanbrengt wanneer je verandert. En voor de moeite en het gedoe die het kost om daar weer nieuwe patronen in te bouwen, opnieuw robuust te worden. Dat hele proces is veel gedoe, maar wel heel erg nuttig gedoe.
Het menselijk tekort
Daarom klopt wat ik hierboven schreef niet helemaal. Eigenlijk ben ik dol op verandering. Ik ben dol op dat gepruts, op de imperfectie van wat we ermee bereiken, op het zetten van die kleine stapjes. Ook stapjes terug, wanneer je erachter komt dat het oude toch makkelijker, leuker, handiger blijkt. Ik hou van het menselijk tekort in de verandering, het beginnen maar niet doorzetten, omdat het toch lastiger is dan gedacht. Ik heb plezier in het tweeken van wat verandermanagers bedacht hebben, omdat het anders niet werkt. Ik hou van het resultaat van wat er dan ontstaat: vaak net anders dan bedacht, maar het werkt.
Als ik die verandering lang genoeg volhoud, dan kook ik – na enige aanpassingen in de bedachte inrichting – weer net zo snel als in mijn oude keuken, dan heb ik een glasbak gevonden en opgenomen in mijn boodschappenroute, dan ploeter ik – bijna – elke week in de sportschool omdat ik er inmiddels aan gewend ben. Alleen bier en bitterballen laten staan mislukt nog. Daar heb ik de hulp van een verandermanager nodig.
Meer weten?
