Wat is er nieuw, publiek en brutaal aan New Public Brutalism?
- contact564745
- 11 nov
- 6 minuten om te lezen
Bijgewerkt op: 14 nov
New Public Brutalism (NPB) is geen oppervlakkige stijlverschuiving, maar een fundamentele trendbreuk als het erom gaat hoe macht wordt gecommuniceerd, ervaren en gelegitimeerd. De klassieke politieke taal van procedurele rechtvaardigheid en argumentatieve redelijkheid wordt daarin overstemd door rauwe confrontatie, publieke vernedering en affectieve resonantie.
Deze driedelige blogreeks ontrafelt NPB langs drie lijnen:
1. Wat is het fenomeen NPB en waarom spreekt het veel mensen aan? - Deze blog
2. Wat staat er op het spel wanneer deze stijl het nieuwe normaal wordt? - Link
3. Welk leiderschap biedt tegenwicht hieraan? - Link
Aan de hand van politieke analyses, actuele voorbeelden en aansprekende literatuur, biedt deze reeks niet alleen inzicht in het heden, maar ook in de keuzes die voor ons liggen.
Inleiding: De Oval Office als orakel
Februari 2025. In de Oval Office zitten twee mannen tegenover elkaar: Donald Trump en Volodymyr Zelensky. Wat een diplomatiek overleg had moeten zijn, ontaardt voor het oog van de wereld in publiek machtsvertoon. Geen omfloerste taal, geen staatsmanschap, maar scherpe verwijten, manipulatieve vragen en een president die zijn bezoeker openlijk bespeelt. Voor de camera’s. In het volle licht. Het blijkt geen incident, maar een signaal. Een nieuw tijdperk dient zich aan. Dit moment markeert de opkomst van wat we inmiddels kennen als New Public Brutalism (NPB).
NPB is meer dan stijl. Het is een mutatie in hoe macht wordt georganiseerd (bestuursstijl) en hoe gezag zich manifesteert (leiderschapsstijl). Geen losse uitwas, maar een symptoom van bredere institutionele verschuiving. Geen rage, maar een nieuwe logica van politiek bedrijven en publiek bestuur. En het heeft gevolgen. Voor onze instituties. Voor ons idee van waarheid. Voor het vertrouwen in onze democratische rechtstaat.
"NPB is meer dan stijl. Het is een mutatie in hoe macht wordt georganiseerd (bestuursstijl) en hoe gezag zich manifesteert (leiderschapsstijl)."
Wat is er nieuw?
De klassieke bestuursstijl, beredeneerd en beargumenteerd, procedureel en regel-geleid, gericht op zorgvuldigheid en continuïteit en het afleggen van publieke rekenschap over resultaten, staat onder grote druk. In haar plaats komt iets anders: een stijl die niet alleen dwingende confrontatie en symbolisch effectbejag centraal stelt, maar ook affectieve resonantie. Waar het New Public Management ooit legitimiteit zocht in meetbaarheid en controle, zoekt NPB die in authenticiteit en het bespelen van emotie.
Een sleutelkenmerk is de verschuiving van waarheid als fundament naar waarheid als hindernis. In het post-truth tijdperk worden feiten niet meer weerlegd, maar overspoeld met tegeninformatie, geruchten en ruis. Het gevolg? Epistemologisch nihilisme, zoals Hannah Arendt (1971) stelt: mensen weten niet meer wat waar is, en verliezen de moed om ernaar te zoeken. In die leegte presenteert de leider zichzelf als enige betrouwbare baken.
"Een sleutelkenmerk is de verschuiving van waarheid als fundament naar waarheid als hindernis."
Bovendien is de mediacontext fundamenteel veranderd. Leiderschap is een performatieve assemblage geworden van persoon, platform en publiek. De algoritmische logica van sociale media bevoordeelt niet de meest genuanceerde stem, maar de meest zichtbare, de meest ophefmakende (Da Empoli, 2025).
NPB is daarmee dus geen stijlkeuze die van bovenaf is opgelegd, maar een respons op een veranderde cultuur waarin de klassieke politieke waarden: rationaliteit, neutraliteit, balans, en institutioneel vertrouwen niet langer resoneren. De leider die vandaag gehoord wil worden, móét resoneren met het publiek, zelfs als dat betekent dat hij of zij zich tegen de instituties keert waarin diezelfde positie is geworteld. Deze paradox is wat NPB voedt: een verlangen naar nabijheid dat tegelijk de verbindingen in het publieke weefsel vernietigt.
"De leider die vandaag gehoord wil worden, móét resoneren met het publiek, zelfs als dat betekent dat hij of zij zich tegen de instituties keert waarin diezelfde positie is geworteld."
Wat maakt het publiek?
NPB is geen privétheater, maar een publiek schouwspel. De breuklijn die daarin nog wel het scherpst zichtbaar wordt, is die tussen vertrouwen en wantrouwen in de instituties van de democratische rechtstaat (Inglehart & Norris, 2019). De politiek draait niet langer primair om ideologie, maar om de vraag: geloof je nog in het systeem zelf?
In die context krijgt complotdenken een andere lading. De “deep state” en “the swamp” vormen geen karikatuur meer, maar een geaccepteerd frame binnen politieke strategieën voor bestuur en leiderschap (Farhart, 2022). Ontstatelijking wordt actief nagestreefd. Niet om te reduceren en te dereguleren, maar om te degraderen en te derailleren: terug van de “rule of law” naar de “rule of men” (Hanson & Kopstein, 2024).
Meer nog: onbestuur is in deze context geen falen, maar strategie. Bestuurscapaciteit wordt niet per ongeluk afgebroken, maar doelgericht ondermijnd (Muirhead & Rosenblum, 2024). Ambtenaren worden verdacht gemaakt. Onafhankelijke media gemarginaliseerd. Alles wat weerstand biedt, wordt als elitair obstakel geframed.
“Onbestuur is in deze context geen falen, maar strategie.”
Wat NPB zo aantrekkelijk maakt voor veel mensen is de gevoelservaring van erkenning. Veel burgers, zeker zij die zich uitgesloten voelen door technocratische taal en complexe beleidsvoering, herkennen zich in de directe stijl, de duidelijke boosdoeners, het gebrek aan nuance. Brutalisme geeft wat Van der Waal (2022) noemt: symbolische tegen-erkenning. Niet via beleid, maar via stijl. Niet via invloed, maar via zichtbaarheid. Niet door dingen beter te maken voor de mensen zelf maar door het in ieder geval ook voor anderen (bijvoorbeeld immigranten) niet makkelijker en beter te maken.
De mediagenieke en vaak schaamteloos schofferende optredens van brutalistische leiders zijn dan ook geen uitwassen, maar kernpraktijken. Elke confrontatie, elke normbreuk, elke belediging is een publiek gebaar: een ritueel van herkenning en bevestiging voor wie zich buiten het systeem voelt staan. De leider toont zich als “één van hen”. Niet door beleidsvoorstellen, maar door het trollen van de elite die hen vergeten heeft.
Wat maakt het brutaal?
De brutaliteit van NPB zit niet alleen in de toon of de taal, maar in de politieke esthetiek. Het is geen incident, maar een strategie: het gezag van de leider wordt niet langer geclaimd via inhoud, maar geënsceneerd via stijl.
Satire, ooit het domein van tegenmacht, wordt hierbij een wapen in handen van de macht zelf. Trumps grap over Zelensky’s outfit leek lollig, maar was een vernederingsritueel. Het lachen is een frame: het maakt kritiek belachelijk, het legitimeert ongebreidelde dominantie.
En dan is er de paradox van bevrijding. Brutale taal doorbreekt conventies, maakt ruimte voor stemmen die zich uitgesloten voelen. Het geeft erkenning aan woede en teleurstelling. Maar tegelijk schuilt in die stijl het gevaar van holheid: als alles een gebaar wordt, wie herkent dan nog het oprechte van het opportunistische?
Brutalistische stijl werkt als verschuiver van het publieke kompas. Het venster van wat aanvaardbaar is, het Overton window, wordt niet in één klap verplaatst, maar via duizend kleine duwtjes. Wat gisteren nog volstrekt “not done” was, klinkt vandaag wat ongepast en wordt morgen heel normaal. In dat opzicht staat brutalitisch bestuur voor machtsuitoefening via stijl.
Conclusie: De stijl die iets blootlegt
New Public Brutalism is geen stijlgrap. Het is een politieke logica die voortkomt uit de erosie van vertrouwen, de digitalisering van communicatie en vermoeidheid van ons institutioneel systeem. Tegelijk is het ook een onhandige, paradoxale poging tot herverbinding: een reflex van een systeem dat opnieuw voelbaar wil zijn, al is het met brute middelen, maar precies hierdoor het weefsel aantast dat die voelbare verbindingen mogelijk maakt.
"New Public Brutalism is geen stijlgrap. Het is een politieke logica die voortkomt uit de erosie van vertrouwen, de digitalisering van communicatie en vermoeidheid van ons institutioneel systeem."
Maar wat ze blootlegt, is minstens zo belangrijk als wat ze ondermijnt: het gemis aan betekenis, aan nabijheid, aan moed. Misschien is de echte vraag niet hoe we het brutalisme beteugelen, maar hoe we opnieuw betekenisvol, nabij en moedig kunnen besturen.
Wat begon als een stijlkeuze blijkt meer te zijn: een andere bestuurslogica. Nu NPB zich uitbreidt van randfenomeen tot centrale machtspraktijk, rijst een ongemakkelijke vraag: wat gebeurt er als deze stijl het systeem zélf begint te herschrijven? In het tweede blog duiken we in die realiteit, en onderzoeken we wat er écht op het spel staat.
Wil je dit thema live ontleden in een keynote over New Public Brutalism?
Ginkgo helpt leiders en organisaties groeien in visie, veerkracht en impact. Ontdek hoe wij dat doen:
Jesse Segers is bijzonder hoogleraar aan de Universiteit van Exeter (VK) en partner van Ginkgo Consulting. Hij helpt leiders en hun organisaties in hun ontwikkeling.
Mark van Twist is decaan en bestuursvoorzitter van de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB) en hoogleraar Bestuurskunde, in het bijzonder bestuurs- en beleidsadvisering in publiek-private context, aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
Referenties
Da Empoli, G. (2025). Het uur van de wolven (H. E. van Riemsdijk, vert.) . Atlas Contact.
Farhart, C. E. (2022). Conspiracy theory belief and conspiratorial thinking. In D. Osborn & C. G. Sibley (Eds.), The Cambridge handbook of political psychology (pp. 526–545). Cambridge University Press.
Hanson, S., & Kopstein, J. (2024). The Assault on the State. Cambridge University Press.
Inglehart, R., & Norris, P. (2019). Cultural Backlash: Trump, Brexit, and Authoritarian Populism. Cambridge University Press.
Muirhead, R., & Rosenblum, N. L. (2024). Ungoverning: The attack on the administrative state and the politics of chaos. Princeton University Press.
Van der Waal, J. (2022). Over leven met een lage status. Tijdschrift Sociologie, 3, 434-454.
